Po drugiej laktacji, trzeba się liczyć z większym prawdopodobieństwem wystąpienia u krów gorączki mlecznej w okresie okołowycieleniowym. Wynika to z faktu, iż wraz z wiekiem oraz zwiększającą się wydajnością mleczną po okresie zasuszenia coraz trudniej jest krowom aktywować mechanizm uwalniania wapnia z kości (98% rezerw), jak również wchłaniania nowego z dawki pokarmowej. Przy intensywnej produkcji mlecznej, dostępny we krwi wapń jest szybko zużywany, a uzupełnianie go - w stosunku do zużycia - następuje zbyt powoli. Zbyt niskie stężenie wapnia we krwi ( < 7 mg/dl) powoduje zakłócenia w przekazywaniu sygnałów nerwowych do mięśni (funkcja neuromięśniowa). Może to prowadzić do paraliżu układu mięśniowego, a w konsekwencji okresie do śmierci. Z tego względu krowy, które są w grupie ryzyka powinny być chronione przed szybkim spadkiem stężenia wapnia we krwi optymalną dawką w fazie zasuszenia oraz dodatkowymi dawkami wapnia w czasie okołoporodowym.
Cztery stadia niedoborów wapnia
Obraz kliniczny hipokalcemii zależy od intensywności spadku stężenia wapnia we krwi. Wyróżnia się cztery stadia choroby:
- Stadium 1 - typowe symptomy: skurczona postawa, chwiejny krok, również lekkie drgania mięśni, spadek apetytu.
- Stadium 2 - krowa zalega w pozycji mostkowej, ale reaguje jeszcze na bodźce zewnętrzne, prawie nie pobiera wody i pokarmu. Skóra jest zimna. To stadium trwa od godziny do dwunastu godzin, dlatego też trudno je określić
- Stadium 3 - krowa leży w pozycji mostkowej z zarzuconą głową w kierunku bocznym. Przestaje okazywać kontakt z otoczeniem.
- Stadium 4: -krowa zapada w śpiączkę, zalega na boku z wyciągniętymi kończynami, nie reaguje na bodźce z otoczenia. Jeśli nie zostaną podjęte działania, w ciągu kilku godzin całkowicie ustaną czynności mięśniowe i krowa padnie.
Leczenie: doustnie czy dożylnie?
Preparaty z wapniem podawane doustnie są najlepszym rozwiązaniem dla krów z lekkimi symptomami gorączki mlecznej, dla krów znajdujących się w pierwszym stadium porażenia jak równie dla krów z subklinicznym porażeniem, nie dającym objawów, które występuje u około 50% wieloródek. W czasie 30 minut od podania, krowy mogą pobrać wystarczającą ilość zaaplikowanego wapnia do krwiobiegu. Po podaniu większości preparatów doustnych, stężenie wapnia we krwi utrzymuje się tylko przez 4 do 6 godzin.
Istnieje wiele możliwości doustnej aplikacji wapnia. Najlepsze stężenie wapnia we krwi zapewnia chlorek wapnia CaCl, ponieważ charakteryzuje się wysoką biodostępnością oraz wywołuje reakcję kwasową. Reakcja kwasowa pobudza organizm krowy do większego uwalniania wapnia z rezerw organizmu. Najlepszy rezultat osiąga się przy podawaniu 50g wapnia organicznego, w małych doustnych dawkach. Nie powinno się wybierać większego dawkowania. Propian wapnia uwalnia wolniej pierwiastek od chlorku wapnia i musi być podawany w większej dawce ( 75-125 g wapnia organicznego).
Zastosowanie mieszanki chlorku wapnia i siarczanu wapnia w postaci otoczkowanego bolusa (Biovical) wykazało w badaniach (Sampson et. Al. 2009) dłużej utrzymujące się stężenie wapnia we krwi, w stosunku do aplikowanego doustnie rozpuszczanego w wodzie chlorku wodoru oraz tak samo aplikowanego propianu wapnia.
Wapno podawane dożylnie nie jest wskazane dla krów, które jeszcze są w stanie stać, ponieważ roztwór powoduje szybki wzrost stężenia wapnia we krwi. Jeśli niedobór jest niewielki, kroplówka może spowodować bardzo wysokie, a nawet toksycznie wysokie stężenie. Zbyt wysokie stężenie wapnia powoduje problemy z sercem oraz wygasza całkowicie samodzielne uwalnianie wapnia z organizmu.
Krowy, które znajdują się w leżącym stadium choroby muszą być bezzwłocznie potraktowane dawką 500 g roztworu Calcium gluconate. o stężeniu 23%. WAŻNE: aplikacja kroplówki powinna być podawana bardzo powoli przez 10 min lub dłużej. Roztwór tego rodzaju zawiera 10,8 g wapna, a ilość ta wystarczy do skorygowania całkowitego niedoboru wapnia ( około 4 do 6 gram). Jeśli kroplówka będzie aplikowana zbyt szybko, czyli poniżej sześciu minut, może dojść do toksycznego stężenia we krwi, z uwagi na dostarczanie większej ilości wapnia niż w są w stanie wchłonąć sąsiadujące tkanki. Należy uważać na takie znaki ostrzegawcze jak: łomotanie serca, drżenie mięśni czy pocenie.
Rada: Wyższe stężenie wapnia w organizmie nie jest korzystne. Wiele krów, którym została podana kroplówka z wapniem - często po 12 do 18 godzinach - doznaje nawrotu. Aby zminimalizować ryzyko nawrotu, powinno się dodatkowo podać krowie wapno doustnie. Jednakże tylko wtedy, gdy jest znowu przytomna i zdolna do przełykania! Po następnych 12 godzinach, powinno się powtórzyć doustne podanie leku.
Działania zapobiegawcze w profilaktyce porażenia poporodowego opierające się na doustnym uzupełnianiu wapnia w okresie okołoporodowym, powinny składać się z dwóch dawek: pierwszej podanej na krótko przed lub krótko po porodzie, drugiej, podanej po 12 godzinach.
UWAGA! Ponieważ najniższy poziom stężenia wapna we krwi następuje pomiędzy 12 - 24 godzinami po porodzie, nie wystarczy podanie tylko jednej dawki. Wynika to z tego, iż efekt tej dawki nie będzie już działał w momencie spadku. Krowa i tak dozna niedoboru wapnia po wycieleniu.
Podskórne zastosowanie wapnia
Podskórnie aplikowane wapnia może być użyte w celu wsparcia utrzymania jego stężenia we krwi, jednakże ma ono spore ograniczenia w okresie okołoporodowym. Przyswajanie wapnia wstrzykniętego pod skórę działa tylko wtedy, gdy pod skórą jest dobre ukrwienie. Zależy ono jednak od występujących niedoborów i ogranicza je silnie zredukowane pobieranie wody. Do tego zastrzyk z wapnem może doprowadzić do podrażnień oraz do martwicy tkanki. Z tego względu dawki wapna powinny nie przekraczać 75ml 23% roztworu glukanianu wapnia (1,5 g wapna podstawowego) na jedną stronę ciała.
Roztwory wapnia, które dodatkowo zawierają glukozę, nie powinny być aplikowane podskórnie, ponieważ wtedy glukoza źle się wchłania. Podobnie jak przy dożylnej aplikacji wapnia, stężenie we krwi utrzymuje się nie dłużej niż sześć godzin. Wobec tego konieczne jest dalsze postępowanie, aby utrzymać równomierne stężenie. Również tutaj sprawdzi się doustna dawka w formie bolusa.
- *Większość wieloródek zmaga się z niedoborem wapnia w okresie okołoporodowym.
- *Krowy z grupy ryzyka powinny w okresie okołoporodowym dostawać zapobiegawczo wapno aplikowane doustnie ( bolusy, roztwory). Należy przy tym pamiętać, iż okres działania utrzymuje się tylko przez 6 godzin. Naturalny poziom krytyczny stężenia wapnia pojawia się od 12 do 24 godzin po wycieleniu.
- *Podskórne dawki mają wiele minusów.
- *Kroplówki z wapnem powinny być podawane tylko krowom, które zaległy, a więc mają silny niedobór wapnia
