Punkty kontrolne odchowu cieląt, na które powinni zwrócić uwagę hodowcy
Szwajcarski urząd do spraw zdrowia cieląt opracował listę kontrolną, z której mogą korzystać producenci mleka w celu weryfikacji stosowanych metod odchowu. Lista zawiera oparte na danych literaturowych i oznaczone kolorami czynniki ryzyka zdrowia zwierząt. Dla każdego obszaru – warunki utrzymania, odpajanie, odporność i opieka nad zwierzętami, podane są konkretne wartości docelowe, do których każdy hodowca powinien dążyć (patrz lista kontrolna).
Dbałość o zdrowie cieląt rozpoczyna się jeszcze przed ich urodzeniem
Jeśli gospodarstwo osiąga już wartości docelowe, otrzymuje 0 punktów (kolor zielony), jeśli jest nieznacznie powyżej lub poniżej, otrzymuje 2 punkty (kolor żółty), a jeśli nie osiąga ich wcale, otrzymuje 4 punkty (kolor czerwony). Na koniec wylicza się sumę uzyskanych punktów i w ten sposób słabe punkty przekłada na konkretne liczby. W ten sposób rolnicy i doradcy, na pierwszy rzut oka mogą zobaczyć, gdzie są mocne strony gospodarstwa (kolor zielony), a gdzie jest jeszcze miejsce na poprawę (kolor czerwony). Zanim jednak powstanie dokładna strategia postępowania, priorytetem jest maksymalna eliminacja czerwonych pól, a tym samym zmniejszenie liczby zachorowań. Wdrożenie listy kontrolnej opartej o sygnały ostrzegawcze na wzór sygnalizacji świetlnej, doprowadziło już do znacznej redukcji stosowania antybiotyków w hodowli cieląt w Szwajcarii.
Dbałość o zdrowie cieląt rozpoczyna się właściwie jeszcze przed urodzeniem, poprzez dbałość o przyszłą matkę – zapobiegamy ciężkim porodom spowodowanym zbyt wysoką kondycją ciała oraz problemom okołoporodowym wywołanym niedoborem wapnia. Zapewniamy bezstresowy i higieniczny poród. Noworodkowi podajemy siarę w pierwszych 2 godzinach życia, w wystarczającej ilości (3 do 4 litrów) i dobrej jakości (<22% BRIX). Równie ważna jak jakość siary jest prawidłowa higiena jej zdojenia i podania – im więcej w niej drobnoustrojów, tym bardziej spada tempo resorpcji przeciwciał.
Maksymalne spożycie siary
Po porodzie – kolejnym krokiem jest wysuszenie nowo urodzonych cieląt, np. pod czerwonym światłem lampy. To ważne dla wchłaniania przeciwciał – suche cielęta pobierają o 40% więcej siary. Po etapie odpajania siarą, bez problemu przechodzimy na karmienie ad libitum. Jest to system odpajania najbardziej zbliżony do naturalnego zachowania cieląt podczas ssania – w naturze 2-dniowe cielęta już są w stanie wypić 10 litrów mleka na dobę. Paszą idealną jest mleko pełne (ale uzupełniane o witaminy i żelazo). Hodowcy, którzy wybiorą jednak preparat mlekozastępczy, powinni zwrócić uwagę na jego jakość i odpowiednią koncentrację. Zaniedbania w tych kwestiach niosą ryzyko wystąpienia biegunek i rozwoju wrzodów żołądka. Przy zadawaniu w lecie mleka ad libitum należy je zakwasić (pomiar paskami pH), by zapobiec namnażaniu się bakterii.
Zapewnić cielętom ciepło
Cielęta nie lubią takiego chłodu jak krowy, dlatego też budki/kojce powinny być obficie wyścielone słomą na podkładzie ze ściółką z kory (ocena za gniazdowanie 3). Na chłodne dni, przy ekstremalnie niskich temperaturach można zaopatrzyć cielęta w koce/derki z tkanin, które nadają się do łatwego wyprania.
Wysoki stopień infekcji w cielętniku
Budki/kojce po każdym cielęciu powinny być czyszczone i dezynfekowane, a następnie pozostawiane puste przez trzy dni. Zmniejsza to obciążenie wszechobecnymi kryptosporydiami (patogen wywołujący biegunki). Badania pokazują, że poziom zakażenia wirusami grypy bydła (np. BRSV) w gospodarstwach jest wciąż bardzo wysoki (85%). Oznacza to, że nie należy rezygnować ze szczepień ochronnych, nawet w przypadku byczków lub jałówek, które nie będą przeznaczone na remont stada i opuszczają gospodarstwo wcześniej. Rozprzestrzenianiu się grypy cieląt sprzyja prócz wirusów i niekorzystnych warunków środowiskowych, także więcej niż jeden czynnik stresogenny w tygodniu (np. dekornizacja czy przekwaterowanie).
W pierwszym tygodniu życia warto podać cielętom probiotyki
Wspierają one bioróżnorodność bakterii i zdrowie jelit oraz mają pozytywny wpływ na mikrobiom, poprawiając w ten sposób odporność immunologiczną nowo urodzonych cieląt. Każdemu cielęciu należy założyć kartę zdrowia (tabliczkę) i najlepiej, by znajdowała się ona przy stanowisku. Na niej wpisujemy najważniejsze informacje – data urodzenia, ciąża jednopłodowa/bliźniacza, witalność po urodzeniu, waga urodzeniowa, jakość i ilość podanej siary, termin przekwaterowania.
LISTA KONTROLNA CIELĄT – SYGNALIZATOR ŚWIETLNY
Osiągnięcie wartości docelowych prawidłowego odchowu i zdrowia cieląt to podstawa wysokich dziennych przyrostów i przyszłej dobrej wydajności. Każda choroba to obniżenie wydajności cieląt w perspektywie długoterminowej.
| Położnictwo | ciężkie porody < 5% |
| Osuszenie cieląt | w czerwonym świetle, ogrzewany kojec lub ubranko z tkaniny |
| Siara | >75% cieląt z całkowitą zawartością białka w surowicy >55–60 g/litr |
| Ilość wypijanego mleka ad libitum | co najmniej 8 litrów na cielę/dzień |
| Pracownicy zajmujący się opieką | wystarczająca liczba osób, by zapewnić optymalną opiekę cielętom |
| Woda i starter dla cieląt | podawać codziennie świeżą z czystych pojemników od pierwszego dnia życia |
| Siano | dobre siano dla cieląt z paśnika |
| Przyrost masy ciała | ponad 80% cieląt z przyrostami średnio 750 g/dobę |
| Liczba budek/pojedynczych kojców | jedno na każde 10 krów w stadzie (przy wycieleniach rozłożonych na cały rok) |
| Czyszczenie | czyszczenie i dezynfekcja po każdym cielęciu; trzy dni pozostawić puste |
| Ściółka w budce/kojcu | sucha i czysta; dodatkowe plusy za możliwość zagnieżdżenia >3 |
| Szczepienie | wszystkie cielęta (również byczki) |
| Koce dla cieląt w pierwszych tygodniach życia | od temperatury <10°C |
| Wspomaganie rozwoju cieląt | stosowanie probiotyków |
| Dokumentacja | wypełnione karty cieląt |
| Przesiedlenie | nie wcześniej niż w trzecim tygodniu życia |
| Dostarczanie pierwiastków śladowych dla matek | regularnie dla krów w okresie zasuszania |
Zdjęcie: Andrzej Rutkowski
