W naszym kraju upadki cieląt w okresie odchowu wynoszą od 10 do 50%, dlatego jednym z kluczowych zadań każdego hodowcy bydła i producenta mleka jest uzyskanie zdrowych cieląt od własnych krów, zapewniając im odporność i prawidłowy odchów. Ma to olbrzymi wpływ na ekonomię gospodarstwa.
Dlaczego ważny jest odpowiedni dobór buhaja?
Warto jest zadbać o właściwy dobór buhaja, aby uniknąć inbredu (kojarzenia spokrewnionych osobników) oraz dobrać właściwy kaliber do jałówki lub krowy. Dobrym rozwiązaniem jest konsultacja z niezależnym specjalistą od kojarzeń, np. pracownikiem Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka. Warto jest również rozważyć użycie nasienia seksowanego, szczególnie na jałówki i starać się kryć w rujach naturalnych.
Dobór właściwego byka pomaga uniknąć skomplikowanego porodu, przeciągnięć cielęcia, czy też zachłyśnięcie wodami płodowymi. W przypadku podejrzenia zachłyśnięcia wodami płodowymi, kiedy cielę leży na ściółce praktykuje się włożenie słomki do nozdrzy. Pobudza to cielę do kichnięcia przyczyniając się do usunięcia śluzu z nozdrzy. Kiedy ewidentnie cielę zachłysnęło się wodami płodowymi należy podnieść je za tylne kończyny (tak by głowa zwisała w dół) i masować okolice klatki piersiowej i szyi, aby jak najszybciej usunąć zalegające wody płodowe.
Poród na czystej ściółce
Z uwagi na fakt, że ciele rodzi się bez żadnej odporności, ważne jest by poród był przeprowadzony w jak najbardziej czystym środowisku, na czystej ściółce. Należy pamiętać o odkażeniu pępowiny jodyną lub pioktaniną, oraz podaniu cielęciu jak najszybciej około 1-1,5 litra siary, o temperaturze 35-38°C, w czasie do 2 godzin i nie więcej niż do 6-ciu godzin po urodzeniu. Zaopatrzymy w ten sposób cielę w ciała odpornościowe na pierwsze tygodnie życia, do momentu uzyskania zdolności produkcji własnych przeciwciał, czyli do 4-8 tygodnia życia.
Szczepienia krów przed wycieleniem zapobiegają biegunkom u cieląt
W celu zapewnienia dobrej siary powinniśmy poddać szczepieniu krowy i jałówki na około od 12 do 4 tygodnia przed wycieleniem, przeciwko rotawirusom, koronawirusom i Escherichia coli. Zapewnimy tym zminimalizowanie infekcji jelitowych powodowanych przez wirusy i bakterie we wczesnym okresie odchowu cieląt (pierwsze 2-3 tygodnie). Przyczyną biegunek u cieląt są między innymi wirusy (rotawirusy, koronawirusy), bakterie (E. Coli) i pierwotniaki (kryptosporydioza). Kolibakterioza wywołana przez patogenne szczepy E. Coli może wywołać biegunki już kilka godzin po urodzeniu cielęcia. Jest uciążliwa, powoduje znaczne odwodnienie i często jest przyczyną upadków.
- W przypadku podejrzenia zachłyśnięcia wodami płodowymi, kiedy cielę leży na ściółce praktykuje się włożenie słomki do nozdrzy. Pobudza to cielę do kichnięcia przyczyniając się do usunięcia śluzu z nozdrzy.
Tylko siara dobrej jakości
Przed podaniem siary warto jest sprawdzić, czy jest ona dobrej jakości. Służy do tego urządzenie zwane siaromierzem. Dobra siara, to taka, która zawiera powyżej 50 mg/ml ciał odpornościowych (immunoglobulin). Natomiast przy zawartości przeciwciał poniżej 25 mg/ml, lub braku siary, czy też przy zapaleniu wymienia matki, zaleca się podanie siary zastępczej, najlepiej od krów ze swojego gospodarstwa lub sztucznej siary. Dobrą siarę, szczególnie od krów w 2 i 3 laktacji możemy zamrozić i przechowywać w temperaturze -18°C ,w specjalnych do tego przeznaczonych woreczkach lub w plastikowej butelce. Siarę należy rozmrażać powoli, w wodzie o temperaturze maksymalnej 40°C. Jeśli temperatura wody przy rozmrażaniu będzie wyższa dojdzie do uszkodzenia przeciwciał, ponieważ są one białkami i denaturują się. U cieląt o słabym łaknieniu siarę należy podać sondą. Warto okresowo zmierzyć poziom przeciwciał w surowicy krwi, możemy wtedy zaobserwować czy cielęta są właściwie odpajane.
Choroby układu oddechowego lubią nawracać
Częstą przyczyną strat w czasie odchowu cieląt są choroby układu oddechowego. Ze względu na jego specyficzną budowę anatomiczną, wąskie oskrzela, słabą zdolność oczyszczania płuc, oraz niekiedy występujący u cieląt niedobór surfaktanu (czynnika zabezpieczającego nadmiernemu rozszerzaniu się pęcherzyków płucnych w trakcie wdechu i zapadaniu się w trakcie wydechu), zwiększona jest podatność na występowanie syndromu oddechowego zwanego również BRD (Bovine Respiratory Disease). Przyczyn mogą być zakaźne lub/i środowiskowe. Często ma ostry przebieg i nawracający charakter.
Szczepionką przeciwko syndromowi BRD należy szczepić dwukrotnie krowy na minimum 3-4 tygodnie przed wycieleniem. Cielęta, których matki były szczepione w okresie przed wycieleniowym szczepimy w wieku 3-4 miesięcy, natomiast cielęta, których matki nie były szczepione przed wycieleniem, można szczepić już w wieku 2 tygodni.
Szczepionką przeciwko syndromowi BRD należy szczepić dwukrotnie krowy na minimum 3-4 tygodnie przed wycieleniem. Cielęta, których matki były szczepione w okresie przed wycieleniowym szczepimy w wieku 3-4 miesięcy, natomiast cielęta, których matki nie były szczepione przed wycieleniem, można szczepić już w wieku 2 tygodni.
- Cielęta, których matki były szczepione w okresie przed wycieleniowym szczepimy w wieku 3-4 miesięcy, natomiast cielęta, których matki nie były szczepione przed wycieleniem, można szczepić już w wieku 2 tygodni
Jeśli mamy podejrzenie, że w stadzie występuje IBR, BVD-MD, gorączka Q, lub prowadzimy hodowlę w miejscu o bardzo dużym zagęszczeniu obór, warto pomyśleć o szczepionkach również i przeciwko tym chorobom.
Choć profilaktyka przeciwko chorobom układu pokarmowego i oddechowego we wczesnym okresie życia cieląt jest kosztowna dla naszej hodowli jest z pewnością opłacalna.
W sytuacji kiedy występują w stadzie problemy z biegunkami i/lub chorobami układu oddechowego warto opracować program szczepień i wdrożyć go z lekarzem weterynarii opiekującym się gospodarstwem. Stosowanie szczepionek choć nie gwarantuje całkowitej ochrony, ogranicza zachorowalność i zmniejsza ilość upadków cieląt.
dr Rafał Stachura
lek. wet. Piotr Hola
lek. wet. Piotr Hola
Zdjęcia: Beata Dąbrowska
