Dlaczego warto dążyć do jednorodności stada pod względem produkcyjnym i zdrowotnym?

Wyrównane i jak najbardziej podobne do siebie zwierzęta w stadzie to łatwiejsze obsługa. I nie chodzi tylko o warunki utrzymania, ale również żywienia i systemu zarządzania stadem. Droga do wyhodowania wyrównanego stada jest długa i wymaga podejmowania prawidłowych decyzji oraz konsekwentnej pracy osób zarządzających. Zapytaliśmy dwóch ekspertów o przepis na sukces, czyli jak wyhodowali krowy podobne do siebie pod względem stabilności przemiany materii, zdrowia racic i wytrwałości laktacyjnej.

 

Na początek definiujemy idealny typ krowy dla danego gospodarstwa, w określonych. warunkach utrzymania. Które rodziny, linie sprawdziły się przez minione lata w danym gospodarstwie? W trakcie rozważania tego parametru kierownik gospodarstwa czy osoba zarządzająca stadem powinny bezwzględnie zwrócić uwagę na stan aktualny – system udoju, pastwiskowanie, itd. oraz jakie są bliższe czy dalsze perspektywy i plany rozwoju.

Wyciągając wnioski z tych rozważań ustalamy podstawowe wymagania odnośnie kalibru zwierząt, budowy wymienia, wydajności mlecznej, wydajności mięsnej, czy w końcu parametrów zdrowotnych. Wymagania wykorzystujemy do zdefiniowania i sformułowania celów hodowlanych. W zależności od utrzymywanej rasy i gospodarstwa główne cele mogą wyglądać zupełnie inaczej. Nie ma jednego, obowiązującego ideału. Hodowla to praca na lata, przez pokolenia, a więc nasze zdefiniowane cele hodowlane, będą obowiązywały długoterminowo. Nie zmieniajmy decyzji i nie definiujmy ich co roku na nowo! Oczywiście nie wyklucza to niewielkich korekt, bo nie wszystkie zmiany w gospodarstwie można przecież przewidzieć. Ustalone parametry programu hodowlanego powinny być traktowane jako główne kryteria przy wyborze buhajów do rozrodu.

Na drugim etapie zbierane i analizowane są jak najbardziej kompletne dane dotyczące stada (obecnie raczej już tylko w formie elektronicznej). Obok wyników pochodzących z oceny użytkowości mlecznej, powinny znaleźć się dane z badań genomowych, by ułatwić sobie wgląd w status genetyczny stada. Szczególnie, jeżeli chodzi o cechy produkcyjne, które są trudne do opisania i analizy na podstawie fenotypu.

 

Na podstawie danych z testu wydajności oraz wyników z genotypowania DNA łatwiej podjąć decyzje selekcyjne oraz dobrać pary do hodowli. Z większą pewnością można:

Dzięki tym metodom można szybko osiągnąć  postęp hodowlany, w odróżnieniu od pracy bazującej wyłącznie na ocenie wydajności, analizie rodowodów i ocenie eksterieru. Obaj zapytani specjaliści ze względu na ogrom danych zarówno dla osobników męskich jak i żeńskich, zalecają wykorzystanie programu komputerowego do analizy oraz ograniczenie wyboru buhajów w określonym interwale inseminacyjnym.

 

Poziom (fenotypowy i genetyczny) osiągnięty w stadzie w następnym pokoleniu powinien być porównany z założonymi celami hodowlanymi. Czy dobór par do kojarzeń (zarówno po stronie męskiej, jak i żeńskiej był właściwy), najlepiej widać u krów w pierwszej laktacji. Im dokładniej zbieramy dane (o zdrowiu racic, wymion czy wydajności), tym dokładniej można zmierzyć efekty i skorygować cele hodowlane.

 

Pomocny będzie wysoki odsetek idealnych krów na starcie, dobre dane z genotypowania, program do doboru par do kojarzeń, rady doradców hodowlanych, determinacja hodowcy i prostota planu. Przeszkadzać będą zbyt częste zmiany koncepcji i wybór paru buhajów do rozrodu zamiast indywidualnego doboru par rodzicielskich.

 

Wg kierownika hodowli Silvio Griepentrog (1 500 krów rasy hf, o wydajności ponad 12 tys. kg mleka) wyrównanie stada jest najważniejszym czynnikiem sukcesu w stadzie krów wysokoprodukcyjnych i długo użytkowanych.

Strategia hodowcy –  podczas doboru par do rozrodu nie koncentruję się wyłącznie na konkretnych przodkach, ale szukam odpowiednich buhajów dla pojedynczych krów. Aby podnieść długość użytkowania krów, skupiam się bardziej na pojedynczych parametrach, takich jak wymiona czy eksterier, zamiast koncentrować się na jednym wyliczonym parametrze dla długości użytkowania. Genotypowanie DNA w całym stadzie umożliwia dobry wgląd w genetyczny potencjał zwierząt.

Reinhold Gaah (84 krowy mleczne, użytkownie mleczno-mięsne, wydajność 9800 kg mleka) hodowlę w kierunku wyrównania stada prowadzi od 1993 roku. Główny cel – łatwiejsza obsługa stada. Hodowca zwraca uwagę na wydajność, stan wymion i ogólny stan zdrowia. Selekcja materiału żeńskiego zaczyna się już od pierwszej laktacji.

– Młode krowy muszą być wydajne i nieskomplikowane – takie pasują do mojego stada – mówi hodowca. Parametry zdrowotne są uwzględniane pośrednio, ale w przyszłości w tej kwestii pomogą wartości hodowlane szanowane na postawie badań genetycznych. Hagg bierze udział w projekcie FLECKfficient. Dobieranie osobników do kojarzeń odbywa się już tylko na podstawie genotypowania. Wycena genomowa przydaje się też do oceny potencjału zdrowotności oraz poziomu stabilności przemiany materii. Praca wymaga czasu, ale nakład opłaca się, jeżeli chce się coś osiągnąć.