Jakie są przyczyny rozwoju kwasicy żwacza?
Nadmierne zakwaszenie żwacza u krów jest jednym z częstszych, wciąż bagatelizowanych problemów. Oznacza spadek wartości pH w żwaczu do poziomów podklinicznych – wartości pH w zależności od autora < 6,3 do < 5,8; w fazie ostrej pH < 5,5. Głównym problemem jest zazwyczaj sposób żywienia. Kwasicę wywołuje wiele czynników – błędy struktury paszy, ale też nagła zmiana dawki, błędy w dozowaniu paszy treściwej, nadmiar łatwostrawnych węglowodanów, bądź selektywne pobieranie paszy. Problem pogłębiają czynniki mało oczywiste – zbyt duża obsada, czy stres cieplny. W grupie ryzyka znajdziemy przede wszystkim krowy w fazie okołoporodowej i w fazie wysokiej produkcji. Chorują też jałówki ze względu na generalnie niższy pobór paszy, przy zaburzonej (zbyt dużej) podaży paszy treściwej.
Jakie objawy przy kwasicy żwacza?
O podkwaszeniu zwierzęcia czy stada mogą świadczyć nagłe spadki wydajności mlecznej, jak również spadek ogólnej kondycji ciała, biegunka oraz osłabiony układ immunologiczny. Skutkiem będzie zrogowacenie błony śluzowej żwacza, ropnie wątroby, ale też zaburzenia płodności i problemy zdrowotne racic. Nierozpoznana forma przewlekła w krótkim czasie prowadzi do wybrakowania.
Podstawą diagnostyki kwasicy jest obserwacja krów
W fazie podklinicznej zazwyczaj nie widzimy typowych objawów choroby. Jednak wnikliwa obserwacja pojedynczych osobników dostarczy wielu informacji. Na kontrolę stanu zdrowia zwierząt w stadzie musimy znaleźć czas!
U pojedynczych osobników na nadmierne zakwaszenie żwacza może wskazywać:
- spadek produkcji mleka,
- spadek poboru paszy i wody,
- spadek aktywności przeżuwania (parametr łatwo mierzalny przy elektronicznej rejestracji aktywności przeżuwania) < 50% leżących krów przeżuwa;
- redukcja motoryki żwacza,
- lekka, zmienna biegunka z widoczną znaczą ilością niestrawionych elementów paszy,
- spadek kondycji nawet do stanu wychudzenia (BCS < 2,5),
- nastroszona sierść,
- słaba odpowiedź immunologiczna po podaniu szczepień,
- zwiększone ryzyko infekcji,
- częste występowanie mastitis i chorób racic.
Stado pod kontrolą
Ze względu na to, że częstą przyczyną kwasicy żwacza są błędy w żywieniu, trzeba pamiętać, że problem może dotyczyć wielu (wszystkich?) osobników w stadzie. Dlatego poza obserwacją pojedynczych osobników wykonujemy dodatkową kontrolę. Na zaburzenia w stadzie wskazują:
- zawartość tłuszczu poniżej 3,6%; 45% krów w stadzie we wczesnej laktacji ma spadek tłuszczu w mleku o 0,4% w stosunku do poprzedzającego miesiąca,
- iloraz tłuszczu do białka w mleku jest bliski 1,0 lub poniżej 1,0,
- bilans kwasowo-zasadowy w moczu poniżej 83 mmol/l
- zaburzona płodność: spadek odsetka ciąż, cysty jajnikowe, stany zapalne macicy,
- kontrola paszy (< 16,0% włókna surowego w s.m., < 320 g strukturalnego włókna surowego/100 kg masy przyżyciowej, >25% cukru i skrobi – szczególnie należy uważać przy niedoborze struktury z jednoczesną nadwyżką węglowodanów łatwo strawnych, >2 kg paszy treściwej na każdy odpas, selektywne pobieranie paszy, dodatki paszowe, stosunek liczby zwierząt do dostępności do stołu paszowego).
Obok przestrzegania podstawowych zasad żywienia, kontrolujmy też paszę pod kątem ewentualnej podklinicznej kwasicy żwacza. Hodowca musi ściśle współpracować z lekarzem weterynarii, by w razie jakichkolwiek wątpliwości, szybko zdiagnozować problem w wprowadzić ewentualne leczenie.
- Luźny kał, zanieczyszczone krowy i słabe przeżuwanie mogą być oznaką (subklinicznej) kwasicy żwacza.
Prof. Katrin Mahlkow-Nerge
Zdjęcia: Hilbk Kortenbruck
