KZSM: Doraźne podmioty skupowe zagrażają mleczarstwu

Pan Premier
Mateusz Morawiecki

Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich – Związek Rewizyjny zwraca się do Pana Premiera o spowodowanie podjęcia kompleksowych działań w celu stabilizacji sytuacji na rynku skupu i przetwórstwa mleka.

W sytuacji wzrostu popytu i wzrostu cen na mleko surowe rośnie ilość „doraźnych” podmiotów skupujących mleko krowie surowe oraz skala ich działalności, która faktycznie „demoluje” rynek skupu mleka w Polsce (np. eksport nieprzetworzonego mleka surowego kosztem zmniejszenia ilości mleka dla potrzeb krajowych zakładów przetwórczych – dla celów produkcji wyrobów mleczarskich dla zaopatrzenia rynku krajowego i eksportu przetworzonych wyrobów mleczarskich).

Brak inwestowania w przetwórstwo mleka i długotrwałe powiązania z producentami mleka powoduje, że ww. nowe „doraźne” podmioty skupujące mają z reguły dużo niższe koszty stałe niż np. spółdzielnie mleczarskie, czy inne zakłady przetwórcze. Wobec powyższego „doraźne” podmioty skupowe mogą także doraźnie oferować znacznie wyższe ceny skupu mleka. Powoduje to szereg negatywnych konsekwencji dla podmiotów prowadzących działalność od wielu lat np. spółdzielni mleczarskich. Wszak spółdzielnie mleczarskie ponoszą z reguły duże koszty stałe, m.in. spłata kredytów na inwestycje unowocześniające przetwórstwo mleka w celu zapewnienia oczekiwań konsumentów oraz możliwości eksportu wyrobów mleczarskich na rynku UE i poza UE, a także koszty wieloletnich działań ukierunkowanych na zapewnienie stabilizacji zbytu mleka i zapewnienia dochodowości produkcji mleka dla zrzeszonych w nich członków – rolników, producentów mleka. Dzięki temu spółdzielnie oraz inne podmioty przetwarzające mleko zawierają z rolnikami długoterminowe umowy skupu mleka. Jednocześnie spółdzielnie mleczarskie, dla zapewnienia stabilizacji produkcji i zbytu mleka dla rolników, zostały faktycznie zmuszone do zawierania długookresowych umów sprzedaży wyrobów mleczarskich do dużych sieci handlowych (po stałych cenach). W tej sytuacji zakłady przetwórcze nie mogą uzyskać, w krótkim okresie, znacznego podwyższenia cen zbytu swoich wyrobów (szczególnie w sytuacji dominującej roli dużych sieci handlowych). Wobec powyższego, np. spółdzielnie mleczarskie nie mają możliwości, w krótkiej perspektywie, „ścigania” się w zakresie cen skupu mleka z „doraźnymi” podmiotami skupującymi mleko. Ta sytuacja zagraża stabilności produkcji mleka.

Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich pragnie zwrócić uwagę Pana Premiera na specyfikę produkcji mleka oraz rynku mleka:

• długi okres uruchomienia lub wzrostu produkcji mleka – okres ok. 2 lat (czas wyhodowania nowej krowy) nie licząc innych uwarunkowań i kosztów, np. budowa, modernizacja obór, inwestycje na modernizacje mleczarni, rozwój bazy paszowej, itp.
• szczególna „wrażliwość” mleka jako surowca – oczywisty fakt cyklicznej produkcji mleka (konieczność codziennego udoju mleka w określonych jednostkach czasu), bardzo krótki czas od pozyskania mleka do jego dostawy do mleczarni, konieczność zachowania odpowiedniego „reżimu” podczas pozyskania mleka i transportu do mleczarni, w tym zagadnienia przestrzegania rygoru sanitarnego i temperatur.

Zagrożenie utrzymywania się na rynku Polski w dłuższym okresie wspomnianych tendencji może doprowadzić do „zdemolowania” dotychczas stabilnego rynku mleka w Polsce... W pierwszej kolejności wpłynie to negatywnie na sytuację spółdzielni mleczarskich. Zmniejszenie skali skupu mleka, spowodowane działalnością „doraźnych” podmiotów skupujących zagraża realizacji długoterminowych umów np. z sieciami handlowymi a w konsekwencji grozi utratą płynności finansowej – groźba upadłości zagraża nie tylko podmiotom słabym ekonomicznie i produkcyjnie, ale także dużym spółdzielniom mleczarskim, o dotychczas stabilnym udziale na rynku, które posiadają wysokiej jakości wyroby oraz nowoczesny potencjał produkcyjny – ale które są „uzależnione” w znacznym zakresie długookresowymi umowami zbytu z dużymi sieciami handlowymi... Duże sieci handlowe (z reguły o zagranicznym kapitale właścicielskim) dążąc do maksymalizacji zysku nie godzą się na wzrosty cen w ramach obecnych umów handlowych, co w połączeniu z zagrożeniem bardzo wysokimi karami umownymi za brak wykonania dostaw w ramach tych umów (niekorzystnych dla spółdzielni w obecnych relacjach cenowych) faktycznie zagraża płynności finansowej spółdzielni mleczarskich.

Trudności finansowe spółdzielni mleczarskich, ich upadłości, przejmowanie przez podmioty zagraniczne, spowodują zagrożenia dla rolników-producentów mleka. Na podstawie dotychczasowych wieloletnich doświadczeń, stałej cykliczności wahań cen na światowych rynkach mleka można przewidzieć, że gdy w następnych latach nastąpi stabilizacja cen lub nawet spadek cen produktów mleczarskich, to większość „doraźnych” małych podmiotów skupujących mleko zniknie z rynku, co w połączeniu z mniejszą ilością spółdzielni mleczarskich spowoduje trudności ze zbytem mleka przez rolników...Część rolników zaprzestanie produkcji mleka. Jak dowodzi dotychczasowa praktyka, w większości przypadków rolnicy, którzy zaprzestali hodowli krów mlecznych nie podejmują tego typu produkcji ponownie – nawet w sytuacji okresowego wzrostu cen skupu mleka. W dłuższej perspektywie spowoduje to niekorzystne skutki także dla ogółu społeczeństwa – dla konsumentów.. W sytuacji zmniejszenia ilości polskich rolników produkujących mleko, a tym samym deficytu produkcji krajowego mleka oraz spadku ilości polskich podmiotów przetwórczych, w tym spółdzielni mleczarskich, spowoduje trwałe wzrosty cen mleka i produktów mleczarskich na rynku Polski.

Zwracamy się do Pana Premiera o podjęcie szybkich i skutecznych działań w celu zapewnienia faktycznych, realnych warunków konkurencji na rynku mleka w Polsce poprzez:

• weryfikację czy „doraźne” podmioty skupowe mleka spełniają wymogi prowadzenia przez nie skupu, transportu, przechowywania i zbytu mleka (zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa, w tym weterynaryjnymi i sanitarnymi),
• sprawdzenie przez KOWR czy nowo powstające podmioty skupujące wywiązują się wobec rolników z obowiązku zawierania pisemnych umów skupu mleka zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych,
• przeprowadzenie przez UOKiK kontroli czy ww. podmioty nie naruszają, w relacjach z rolnikami, postanowień ustawy z dnia 17.11. 2021 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi,
• weryfikację czy nowo powstające podmioty skupowe mleka, korzystające z pomocy finansowej ze środków krajowych i UE, rzeczywiście powstają w celu zrzeszania się ich członków dla zapewnienia stabilizacji zbytu mleka czy też jedynie doraźnie wykorzystują obecne tendencje spekulacyjne na rynku mleka „przerzutowego”,
• uruchomienie doraźnego oraz długookresowego wsparcia ze środków krajowych, a także ze środków UE, w tym w ramach Krajowego Planu Odbudowy dla podmiotów przetwórstwa mleka, w szczególności dla spółdzielni mleczarskich, prowadzących dotychczas wieloletnią działalność zapewniającą polskim rolnikom – producentom mleka stabilizację i opłacalność zbytu mleka dla zapewnienia realnej konkurencji na rynku mleka, w celu zagwarantowania długookresowego rozwoju produkcji i przetwórstwa mleka w Polsce – gwarancji bezpieczeństwa żywnościowego.

Z poważaniem
Prezes Zarządu
Waldemar Broś

Do wiadomości:
Pan Henryk Kowalczyk
Wiceprezes Rady Ministrów
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Warszawa, 30 maja 2022 r. Tytuł i skrót pochodzą od redakcji