Dlaczego krowy poebierają mniej paszy po wycieleniu i maja obniżoną odporność? Amerykańskie badania rzucają nowe światło na choroby okresu przejściowego u krów
Pomimo powszechnego stosowania soli anionowych w gospodarstwach nadal występuje zbyt wiele przypadków gorączki mlecznej lub jej subklinicznej postaci. Ponadto w wielu gospodarstwach trudno jest zmniejszyć liczbę krów, które ocieliły się z podwyższoną liczbą komórek somatycznych lub zapaleniem macicy. Głównymi winowajcami problemów okresu przejściowego wydają się być stany zapalne.
Do tej pory zakładano, że samo wycielenie prowadziło do mniejszego spożycia paszy i związanej z tym mobilizacji nieestryfikowanych kwasów tłuszczowych (NEFA) z tłuszczu grzbietowego. Wiemy również, że układ odpornościowy nie zawsze działa tak skutecznie w fazie przejściowej.
Prof. Lance Baumgard z Iowa State University (Horst i in., 2021) wraz z zespołem przeanalizowali około 400 badań dotyczących krów w okresie przejściowym. Na tej podstawie dostarczyli argumentów za nową teorią aktywacji układu odpornościowego. Prawie wszystkie badania opisują ujemny bilans energetyczny ze wzrostem NEFA i ciał ketonowych we krwi, ale komponent zapalny jest w większości ignorowany. Wbrew powszechnemu przekonaniu, badacze dochodzą do wniosku, że to nie tylko ujemny bilans energetyczny jest główną przyczyną chorób w okresie przejściowym, ale to głównie stany zapalne w organizmie krów decydują o dalszym losie krów po wycieleniu.
Wszystkiemu winny stan zapalny?
Do 4 tygodni przed wycieleniem układ odpornościowy może nie działać prawidłowo, co może prowadzić do nasilenia stanu zapalnego w organizmie. Szczególnie podatne na stany zapalne są wątroba, wymiona i macica. Już w 2018 roku chińscy naukowcy wykazali, że gorączka mleczna jest częściowo spowodowana aktywacją wrodzonego układu odpornościowego i zmianami w metabolizmie węglowodanów. Podwyższone wartości stanu zapalnego we krwi doprowadziły do zaburzenia równowagi wapniowej.
Profesor Björn Kuhla i jego zespół z Dummerstorfer Landesanstalt für Landwirtschaft w Rostocku również odkryli w badaniu z 2020 r., że stan zapalny w ciele (wątroba, jelita, macica, wymiona, racice) prowadzi do wzrostu markerów stanu zapalnego. To z kolei prowadzi do zapalenia przysadki mózgowej, co ma wpływ na pobranie paszy. Zapalenie ma zatem bezpośredni wpływ na pobranie paszy, a tym samym na bilans energetyczny.
Dlaczego u jednych krów w okresie przejściowym występują procesy zapalne, a u niektórych nie?
Ważnym pytaniem jest, dlaczego podwyższone poziomy stanu zapalnego we krwi są mierzone u niektórych krów na miesiąc przed wycieleniem, a u innych nie. Co wpływa na układ odpornościowy?
Krowy w okresie zasuszenia nie we wszystkich gospodarstwach mają takie same warunki utrzymania, żywienia i opieki. Jeśli w tym zakresie popełni się błędy, krowy będą się stresować. Każdy rodzaj stresu może wywołać odpowiedź w układzie odpornościowym i mikrobiomie. To, czy występuje reakcja zapalna we krwi, wątrobie, przysadce mózgowej itp., zależy od stopnia stresu i interakcji mechanizmów obronnych organizmu i mikrobiomu. Niestety, nie ma jeszcze prostej, taniej techniki wykrywania tych stanów zapalnych.
Każda zmiana powoduje stres u tych krów. Obserwacje na zwierzętach wykazały na przykład, że krowy na ogół poruszają się mniej w pierwszych dniach po przeniesieniu do innego środowiska i dlatego pobierają mniej paszy i wody. W tych fazach jelito otwiera się (nieszczelne jelito), pozwalając niechcianym substancjom przejść przez ścianę jelita i dostać się do krwi. Te toksyczne substancje mogą powodować stany zapalne w organizmie, w wątrobie. To po raz kolejny podkreśla znaczenie dobrego komfortu krów.
Żywienie może niwelować stany zapalne w organizmie krowy
Wiele można również zrobić w dziedzinie żywienia, aby w jak największym stopniu zapobiegać stanom zapalnym. Substancje przeciwzapalne, takie jak witaminy i inne antyoksydanty, były od pewnego czasu stosowane w okresie przejściowym, podobnie jak polifenole, kwasy tłuszczowe omega czy aminokwasy. Substancje te działają zapobiegawczo przeciw stanom zapalnym. Ponadto pro-, pre- lub postbiotyki mogą mieć również pozytywny wpływ na mikrobiom. Postbiotyki są mniej znane, ale odgrywają również ważną rolę w całym układzie odpornościowym krowy w okresie przejściowym.
Beata Dąbrowska
