Główne zalety kiszonek w balotach
Kiszonka w balotach cieszy się coraz większym zainteresowaniem, przede wszystkim ze względu na wysokie wymagania dotyczące stawiania silosów przejazdowych oraz ostatnie suche lata. Oprócz korzyści związanych z wysoką jakością paszy i niskimi stratami, paszę tę łatwiej transportować oraz ewentualnie kupić/sprzedać w porównaniu do przygotowanej w silosie przejazdowym. Aby uzyskać naprawdę dobrą jakość tanim kosztem, konieczna jest optymalna produkcja. Dotyczy to również przypadków, gdy baloty są rozwiązaniem tymczasowym lub jednorazowym.
1. Problematyczne pokosy i idealny termin zbioru
Jakość kiszonki w balotach jest tak dobra, jak jakość materiału wyjściowego. Ze względu na wysokie koszty procesu, najlepszy do zakiszenia w balotach byłby pierwszy pokos (najlepszy wzrost roślin), który jednak zazwyczaj jest konserwowany w silosach przejazdowych, a dopiero późniejsze są pakowane w baloty. Do produkcji kiszonki w balotach z punktu widzenia wydajności pracy, zwłaszcza przy większej odległości od gospodarstwa, stromych zboczach lub nadmiarze paszy, najlepiej nadają się późniejsze pokosy oraz te o niższej jakości. Nawet w niestabilnych warunkach pogodowych lub przy ograniczonym czasie warto wykonywać sianokiszonki z części pola w balotach.
Uwaga: Konserwacja późniejszych pokosów w balotach zawsze wiążą się z ryzykiem. Ze względu na trudności z przewietrzaniem, trawy są często wilgotne, przez co baloty są ciężkie i niestabilne. Ale już „problemowe pokosy” spowodowane suszą (wysoka zawartość suchej masy, mało materiału do zbioru itp.) nadają się do produkcji balotów bardzo dobrze. Sianokiszonki w balotach z obszarów ekstensywnych najlepiej skarmiać krowami zasuszanymi i młodym bydłem.
2. Jaka zawartość suchej masy jest najlepsza do balotów?
Dla balotów owiniętych folią najlepsza zawartość suchej masy to 35 do 45%. Wyższa zawartość suchej masy w sianokiszonkach – do 55% jest dopuszczalna, ale tylko w balotach. Jednak im wyższa zawartość suchej masy, tym mniejsza intensywność fermentacji. W przypadku wilgotnych sianokiszonek o zawartości suchej masy mniejszej niż 30%, może pojawić się problem z wyciekiem, stabilnością formy i przechowywaniem. W przypadku wilgotnego materiału do zbioru z dużą ilością materiału liściowego, zaleca się dłuższe cięcie. Dla materiału bogatego w włókno, sieczka w balotach jest „złotym standardem”.
Ważne wskazówki:
- Im krócej, tym lepiej! Jednak nie za krótko, aby baloty miały wystarczającą strukturę i były stabilne (minimum 2 cm).
- Im materiał bardziej suchy i bogaty w włókno, tym krócej należy go kosić.
Długość cięcia zależy od pras. Dlatego wcześniej należy się skontaktować z firmą wykonującą usługę. Na rynku dostępne są obecnie prasy z długością cięcia od 3,6 do 9 cm. Często standardem jest długość 4,5 cm. Ważne jest, aby używać prasy z maksymalną liczbą świeżo naostrzonych ostrzy.
3. Najważniejsze zasady przygotowywania balotów
Najważniejsza zasada: Jak najszybsze owijanie balotów i wywożenie z pola, aby zapewnić szybkie hermetyczne zamknięcie i ochronę przed uszkodzeniami. W przypadku procesu rozłącznego (prasa i urządzenie do owijania oddzielnie), czas między prasowaniem a owijaniem powinien wynosić maksymalnie 2 do 4 godzin. Kombinacje prasowania i owijania są dobrym i szybkim rozwiązaniem. W idealnym przypadku baloty powinny być owinięte w temperaturze poniżej 25°C i na terenie z małą ilością kurzu.
Po prasowaniu i owijaniu, baloty należy natychmiast przetransportować na miejsce składowania i przykryć na przykład siatką. Jeśli pozostaną na polu, można spodziewać się pierwszych uszkodzeń powstałych na skutek dziobania ptaków. W przypadku dłuższego pozostawienia na polu (ponad dzień) muszą być one regularnie kontrolowane i chronione przed uszkodzeniami.
4. Dodatki do kiszonek kluczem do sukcesu
Stosowanie dodatków kiszonkarskich zabezpiecza prawidłowy proces kiszenia. Przykładowo – zbyt wyrośnięta trawa często jest zanieczyszczona drobnoustrojami, takimi jak drożdże i pleśnie. Dlatego warto stosować dodatki do zakiszania, nawet w przypadku produkcji balotów, chociaż wyzwaniem może być ich równomierne rozprowadzenie.
- Dla zawartości suchej masy poniżej 45% i krótkiego czasu leżenia na polu, zaleca się stosowanie biologicznych dodatków kiszonkarskich 1. poziomu działania (bakterii mlekowych homofermentacyjnych). Poprawiają one jakość fermentacji i smakowitość paszy.
- Dla zawartości suchej masy poniżej 28%, wysokiej zawartości zanieczyszczeń lub niskiej zawartości cukru, zalecane są chemiczne dodatki na 1. poziomie działania.
- Dla suchszej trawy (s.m. powyżej 55%), często tylko chemiczne dodatki na 2. poziomie działania zapewniają wystarczającą jakość.
5. Jakość folii ma duże znaczenie
Jakość folii rolnik powinien uzgodnić z firmą wykonującą usługę zbioru. Zazwyczaj standardem jest owijanie w 6-warstw folii (lub minimum tyle). W przypadku wyższej zawartości suchej masy, dłuższego czasu przechowywania (ponad pół roku) lub grubowłóknistego materiału do zbioru (np. lucerna), zaleca się stosowanie folii 8-warstwowych lub więcej. Im starsza i suchsza trawa, tym więcej warstw.
Folie powinny odpowiadać certyfikatowi jakości DLG, a grubość folii – najlepiej 25 µm. W przypadku cieńszych folii, konieczne są dodatkowe warstwy. Jasne folie odbijają światło UV, co sprawia, że gorzej się nagrzewają i są mniej przepuszczalne dla gazu.
Uwaga: Zazwyczaj trwałość folii pod względem stabilności UV ma gwarancję roczną (należy wziąć pod uwagę czas przechowywania).
6. Baloty przestawiaj i dotykaj jak najrzadziej!
Gdy baloty są owinięte, rozpoczyna się proces kiszenia. A więc każde dotknięcie lub uszkodzenie niesie ze sobą poważne ryzyko zaburzenia tego procesu i pogorszenia jakości paszy. Dlatego baloty należy dotykać jak najrzadziej! Na ostatecznym miejscu przechowywania powinny być one ustawione i posegregowane w sposób optymalny, umożliwiający dostęp do każdej warstwy bez konieczności ich przekładania. Obsługa powinna odbywać się ostrożnie i za pomocą odpowiednich technik (np. wózek widłowy, hydrauliczny chwytak itp.).
Uwaga: Chwytak do balotów trzeba regularnie kontrolować pod kątem ostrych krawędzi!
7. Magazynowanie balotów kluczem do zachowania wysokiej jakości paszy
Baloty należy ustawiać na wprost i maksymalnie na dwa do trzech nad sobą (pod warunkiem, że są one stabilne w formie). Jeśli liczba balotów układanych na sobie jest większa, może wystąpić zbyt duży nacisk na dolny balot. Pomiędzy balotami lub stosami powinno być wystarczająco dużo miejsca, aby w każdej chwili można było naprawić folię.
Dodatkowe pokrycie siatkami lub plandekami chroni baloty przed ptakami. Jednak siatki/plandeki nie powinny sięgać do samego ziemi (szkodniki) i nie powinny leżeć bezpośrednio na folii (mrozoodporność). Najlepiej, by były ułożone na belkach lub podobnych podporach.
Podłoże powinno być utwardzone i odporne na szkodniki (folia, płyty z tworzywa sztucznego, piasek itp.). Sortowanie balotów według odmian trawy jest niezwykle pomocne dla planowania i codziennego karmienia! W tym celu można wykorzystać różne kolory folii lub oznaczyć granice między stosami. Można również podpisać baloty (np. trwałym sprayem).
8. Logistyka w gospodarstwie
Wymiary balotów muszą odpowiadać logistyce w gospodarstwie i technologii żywienia! Możliwe są zarówno baloty okrągłe, jak i kwadratowe. Baloty kwadratowe umożliwiają krótsze cięcie i większe ubicie, ale mają też większą masę. Transport i możliwość układania stosów są zazwyczaj łatwiejsze w przypadku balotów kwadratowych, a dla okrągłych lepiej funkcjonuje technika owijania.
9. Pobieranie próbek do analizy składu
Pobieranie próbek z balotów owiniętych w folię i ich analiza składu jest trudne, ale konieczne! Dla jak najlepszej wiarygodności wyników zaleca się pobieranie próbek mieszanych z kilku balotów z tego samego pokosu lub pola.
Liczba próbek zależy od rodzaju zakiszanego materiału. Im bardziej zróżnicowany jest skład gatunkowy roślin, tym więcej próbek potrzeba, a im dokładniejsze jest pobieranie próbek, tym dokładniejsze będą późniejsze obliczenia składu paszy.
10. Warto dokumentować skarmianie kiszonek
Sortowanie balotów według pokosów i pól oraz ich klasyfikacja pod względem jakości są najważniejszymi warunkami dla stabilnego żywienia. Dodatkowo, w zależności od sposobu skarmiania i wielkości stada, zaleca się rozdrobnienie jak największej liczby różnych pokosów. W przypadku problemów z ponownym nagrzewaniem, liczbę balotów należy zmniejszyć. Ideał to pozostawienie balotów zamkniętych przez pierwsze sześć do ośmiu tygodni po zbiorze. Szybciej można skarmiać sianokiszonkę z silosu przejazdowego.
Dokumentacja zużycia sianokiszonek pozwala na oszacowanie czasu przechowywania (należy uwzględnić zapas). Ponieważ sianokiszonki w balotach są zazwyczaj bardziej suche i dłuższe niż w silosie przejazdowym, należy zwrócić uwagę na selekcjonowanie paszy.
Uwaga, odpady! Folia naciągana może być poddawana zrównoważonemu recyklingowi za pośrednictwem systemu ERDE. Obecnie istnieją także folie rolnicze z dodatkiem regeneratu (np. Teno Spin loop od Trioworld).
Katrin Hilbk-Kortenbruck
We współpracy
z dr Susanne Ohl (LWK Szlezwik-Holsztyn), Johannes Resch (LKV Bawaria) i Barbara Misthilger (LfL Bawaria)
