U bydła mlecznego, które ma problemy z racicami i reaguje bardzo drastycznie, obserwujemy obniżenie wydajności, płodności i podatności na mastitis. Ponadto choroby racic są odpowiedzialne za dużo większe nakłady pracy oraz koszty leczenia.
Kulawizny, obok zaburzeń w rozrodzie i zapaleń gruczołu mlekowego, stanowią istotne zagadnienie dotyczące zdrowia i produkcyjności krów mlecznych. Schorzenia te należą do najbardziej bolesnych chorób, jakie mogą wystąpić u tych zwierząt. W niektórych stadach kulawizny mogą dotyczyć nawet 60% krów, w czasie całego roku. Zwierzęta odczuwają ból nóg w podobny sposób do ludzi, ponieważ występuje u nich gęsta sieć czuciowych włókien nerwowych i duża liczba zakażeń, zwłaszcza w obszarze opuszki piętki podeszwy.
Konsekwencje występowania kulawizn u krów
Kiedy krowa kuleje, traci swój status dominujący pośród stada. Staje się mniej skuteczna w konkurowaniu z innymi krowami o paszę oraz wodę. Kulawizny powodują także wydłużenie okresu między wycieleniem, a kolejnym zapłodnieniem, a występujący ból kończyn obniża zdolność krowy do obskakiwania innych krów podczas rui. Inną, charakter...
U bydła mlecznego, które ma problemy z racicami i reaguje bardzo drastycznie, obserwujemy obniżenie wydajności, płodności i podatności na mastitis. Ponadto choroby racic są odpowiedzialne za dużo większe nakłady pracy oraz koszty leczenia.
Kulawizny, obok zaburzeń w rozrodzie i zapaleń gruczołu mlekowego, stanowią istotne zagadnienie dotyczące zdrowia i produkcyjności krów mlecznych. Schorzenia te należą do najbardziej bolesnych chorób, jakie mogą wystąpić u tych zwierząt. W niektórych stadach kulawizny mogą dotyczyć nawet 60% krów, w czasie całego roku. Zwierzęta odczuwają ból nóg w podobny sposób do ludzi, ponieważ występuje u nich gęsta sieć czuciowych włókien nerwowych i duża liczba zakażeń, zwłaszcza w obszarze opuszki piętki podeszwy.
Konsekwencje występowania kulawizn u krów
Kiedy krowa kuleje, traci swój status dominujący pośród stada. Staje się mniej skuteczna w konkurowaniu z innymi krowami o paszę oraz wodę. Kulawizny powodują także wydłużenie okresu między wycieleniem, a kolejnym zapłodnieniem, a występujący ból kończyn obniża zdolność krowy do obskakiwania innych krów podczas rui. Inną, charakterystyczną cechą kulawizn jest długotrwały okres leczenia chorych krów. W niektórych oborach u kulejących krów wykazano znacznie niższy współczynnik zapładnialności i większą częstotliwość występowania cyst na jajnikach. W celu wykrycia kulawizny należy obserwować krowę podczas poruszania się na twardej, suchej i nieśliskiej powierzchni.
Badania wykazały, że choroby kończyn u krów spowodowane są najczęściej nadmiernym okresem stania lub leżenia na twardej, chropowatej i niehigienicznej podłodze, która powinna być bezpieczna przy poruszaniu się, nienadmiernie chropowata i łatwa do utrzymania w czystości. Istotny jest również rodzaj legowisk: ich długość, szerokość i ilość materiału ściółkowego. Najczęściej występujące schorzenia racic u bydła:
Wrzód podeszwy (zespół Rusterholza)
- niechęć do poruszania się
- kołyszący chód
- spadek produkcyjności
- problemy z rozrodem
- najczęściej wrzód podeszwy występuje na zewnętrznej stronie tylnej koniczyny
Czynnikami prowadzącymi do powstania zespołu Rusterholza są:
- defekt tworzywa podeszwowego w miejscu przyczepu ścięgna mięśnia zginacze palca do kości racicowej
- złe warunki środowiskowe w systemie bezściołowym
- stałe zabrudzenie racic odchodami
- nierówne posadzki
- źle przeprowadzona korekcja, brak analizy zmian w racicy.
Choroba linii białej
Najczęstszym powikłaniem związanym z podklinicznym zapaleniem tworzywa jest choroba linii białej. Schorzenie to charakteryzują patologiczne zmiany w obrębie linii białej, które prowadzą do oddzielenia ściany racicy od podeszwy. Pierwszym symptomem choroby jest występowanie czerwonej bruzdy na podeszwie, wzdłuż linii białej, co prowadzi do rozwarstwienia pomiędzy ścianą boczną, a podeszwą i wykruszenia się rogu. Powstawaniu choroby linii białej sprzyjają błędy żywieniowe prowadzące do występowania kwasicy, natomiast niski poziom związków mineralnych powoduje osłabienie substancji kitowej łączących komórki rogowe.
Ochwat
Ochwat jest to aseptyczne zapalenie tworzywa racicowego u kończyn tylnych, co najczęściej prowadzi do zaburzeń ukrwienia racicy, do surowiczych wysięków obejmujących podeszwę, ścianę przednią i ściany boczne. Występuję u wielu krów w stadzie.
Choroba ta występuję najczęściej w następstwie subklinicznej kwasicy, jak również innych przyczyn żywieniowych. Wielu autorów podkreśla, że przyczyną ochwatu może być przebiałczenie, zbyt duża ilość łatwostrawnych węglowodanów, zbyt mała ilość pasz objętościowych, a także niedobór witamin, aminokwasów i składników mineralnych. Niektóre badania wykazały, że ochwat występuje w powiązaniu z występowaniem schorzeń infekcyjnych, takie jak mastitis, zatrzymanie łożyska, ketoza czy zapalenie macicy.
Odmianą wymienionego ochwatu jest ochwat mechaniczny, który powstaje na skutek błędów utrzymania i złej nawierzchni po której się przemieszczają. Powstają wówczas wady podstawy lub przerostu racic.
Objawy ochwatu:
- zmiany struktury rogu i przebarwienia
- bolesność
- przednia ściana racicy robi się wklęsła z widocznymi tarkowanymi pierścieniami wzrostu
- nadmierna produkcja rogu podeszwowego na racicach zewnętrznych tylnych kończy
- mogą występować plamy krwi w obrębie linii białej.
Choroba Mortellaro
Choroba Mortellaro została opisana po raz pierwszy przez włoskiego profesora Mortellaro. Znana jest również jako dermatitis digitalis (DD) lub truskawkowa pięta. Jest zapaleniem brzegu korony racic, występującymi najczęściej u krów mlecznych. Stany zapalne skóry zlokalizowane w obrębie bruzdy opuszki początkowo są powierzchniowe, a następnie przeszkadzają we wrzodziejąco - ziarninujące zapalenie sięgające skóry międzyracicowej. Choroba ta występuje zarówno w oborach wolnostanowiskowych jak i alkierzowych i dotyczy najczęściej kończyn tylnych. W początkowej fazie choroby zmiany się niewielkie i nie powodują kulawizn oraz bólu. W miarę rozwoju choroby zmiany w racicach robią się większe i głębsze. Przy zaawansowaniu krowy kuleją.
Powstaje bolesny wrzód, rozprzestrzeniający się do szpary międzyracicowej, która częściowo niszczy róg piętki lub przenosi się a tkankę wewnętrzną. Wskutek działania keratolitycznego dochodzi do rozluźnienia struktury warstwy rogowej, co ułatwia wnikanie bakterii w naskórek do warstwy brodawkowej. Proces ten rozpoczyna się przekrwieniem, parakeratozą i wysiękiem surowiczo-włóknistym, a następnie tworzy się biały fałd z długimi nastroszonymi włosami. Sąsiadujący róg opuszkowy jest silnie popękany, spłaszczony i często oddzielony od podłoża.
Jeżeli choroba nie zostanie szybko rozpoznana, uszkodzenia w ciągu kilku tygodni może zająć ponad 80% piętki i przerodzić się we wrzodniejący stan zapalny. Objawy zależą od czasu trwania i wielkości zmian miejscowych. Bardzo ważnym elementem profilaktyki chorób kończyn u bydła są korekcje i kąpiele racic. Roztwory preparatów używane profilaktyce schorzeń mają za zadanie:
- usunięcie kału i mocz
- zapobieganie gnicia rogów
Szkodliwe działanie moczu i kału wywołuje rozmiękanie róg i tworzenie mikrourazów, co umożliwia powstawanie zakażeń bakteryjnych. Jeszcze do niedawna do kąpieli racic stosowano roztwory formaliny i siarczanu miedzi o różnych stężeniach. Obecnie, w związku z wytycznymi Państwowych Służb Ochrony Środowiska, wycofano i zakazano stosowania tych związków. Polecanymi są preparaty nowej generacji posiadające certyfikaty Rolnictwa ekologicznego, bowiem zawierają substancje biodegradowalne.
Prof. dr. hab. Adam Traczykowski
Zdjęcie: Beata Dąbrowska