Brak systemu zarządzania zdrowiem racic
Zdrowotność racic stanowi na całym świecie duży problem. O ile rozród, czy zdrowie wymion podlegają systematycznej kontroli i właściwemu zarządzaniu, o tyle często nadal brakuje w naszych stadach systemu zarządzania zdrowiem racic. Poniżej prezentujemy praktyczne objaśnienie 10 najważniejszych punktów dla zachowania zdrowia racic.
1. Analiza stada
Za pomocą oceny ruchu LCS (Locomotion Scoring) można określić, jaki odsetek krów w stadzie cierpi na kulawizny. Ocena może być przeprowadzona szybko i daje ważny wgląd w aktualny stan stada. Powinno się dążyć do wyniku > 80% LCS 1 (brak kulawizn), < 10% LCS 3 do 5. Częstotliwość występowania pojedynczych zachorowań dostarcza informacji o potrzebnych środkach terapeutycznych oraz profilaktycznych na poziomie całego stada (podobnie jak w przypadku określenia bakterii chorobotwórczych przy mastitis).
2. Natychmiastowe leczenie krów kulawych
Krowy z ostrymi stanami kulawizn muszą natychmiast zostać poddane leczeniu (co najmniej dwa razy w tygodniu), ponieważ choroba postępuje szybko, szanse na wyzdrowienie maleją, a pobranie paszy spada. Czternastodniowe odstępy między zabiegami nie mają dziś już uzasadnienia. Środki przeciwbólowe łagodzą ból tylko na krótko. Treponema (patogeny wywołujące Mortellaro) mają zdolność przenikania do głębokich warstw skóry w miarę postępu choroby. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym większe efekty przyniesie pierwsza kuracja.
3. Prawidłowe unieruchomienie
Kończyny powinny być unieruchomione prawidłowo i bezpiecznie. Jeśli tylna kończyna jest uniesiona do tyłu, kość śródręcza powinna zostać prawidłowo unieruchomiona, aby krowa miała niewielkie możliwości wykonywania ruchów obronnych. Przy zbyt dużym zakresie ruchu kończyny, powstaje ryzyko powstania obrażeń. W przypadku, gdy kończyny tylne są zbyt wysoko uniesione, a do tego niewystarczająco unieruchomione, powstaje wysokie ryzyko zerwania więzadeł krzyżowych. Prowadzenie do stanowiska korekcji racic (poskromu) powinno odbywać się spokojnie, w przeciwnym razie może dojść do porażenia nerwu ramiennego w dolnym końcu przedniej łopatki w stawie barkowym. Dobrze jest zawiesić pas brzuszny możliwie szeroko.
-
Podczas zaganiania do poskromu, może dojść u krów do porażenia nerwu ramiennego w dolnym końcu przedniej łopatki w stawie barkowym. Natomiast, jeśli tylna kończyna zostanie zbyt wysoko uniesiona, może dojść do pęknięcia więzadeł krzyżowych
4. Czyszczenie racic
Zalecam czyszczenie racic oraz szpary międzyracicznej za pomocą strumienia wody. Często stosuje się przycinanie w celu usunięcia brudu, jednak zostaje przy tym utracona cenna wysokość piętki – szczególnie w tylnej racicy wewnętrznej. Powierzchnia szpary międzyracicznej może zostać dodatkowo oczyszczona bandażem. Bakterie Treponema (przy Mortellaro) tworzą galaretowatą warstwę, w której się chronią. Przed rozpoczęciem zabiegu musi ona zostać dokładnie usunięta za pomocą waty. Dopiero po dokładnym oczyszczeniu, możliwe jest prawidłowe zbadanie racicy. W tradycyjnych stanowiskach do korekcji racic łatwiej daje się zbadać podeszwę, natomiast gorzej ocenia się obszar ściany rogowej oraz obszar korony.
5. Ochrona piętki
Wysoka piętka pomaga zmniejszyć przypadki Mortellaro oraz Rusterholza (wrzodu podeszwy). W tym celu należy regularnie skracać końcówki palców oraz przednie części podeszwy, w sposób jaki wyznaczają zasady pielęgnacji racic. Należy utrzymać róg piętki szczególnie na tylnej kończynie racicy wewnętrznej. Ostrożnie przy zgniliźnie rogu: nie ciąć zbyt obficie, w przeciwnym razie brakuje potrzebnego rogu.
6. Odciążenie racicy
Wszystkie działania w zakresie zdrowia racic mają na celu zapewnić możliwość swobodnego ruchu i ochronić przed kulawiznami. W tym celu należy odciążyć miejsce bólu.
Przykłady:
- Przycinanie odciążające podeszwy we wrzodach Rusterholza
- Wycięcie zagłębienia
- Wycinanie wrzodów
- Pozbycie się rozpuszczonych części rogu przy zmianach ochwatowych
- Usunięcie luźnych części rogu
Jeśli nie zostanie osiągnięte potrzebne odciążenie, należy podkleić drewnianą podkładkę. Niestety wielu korektorów woli uniknąć wysiłku związanego z tą czynnością, ponieważ jest ona czasochłonna (zwłaszcza w zimie) i nie jest wystarczająco wynagradzana.
-
Profesjonalne cięcie umożliwia prawidłowy stosunek długości ściany przedniej racicy do wysokości piętki. Dzięki niemu skóra piętki jest bardziej chroniona przed brudem oraz wilgocią w oborze
7. Opatrunki
Wady:
- Utrzymują wilgoć dłużej niż bez opatrunku
- Prowadzą do większego obciążenia owiniętej kończyny i podrażnień (przechodzenie przez kąpiel racicową)
- Po trzech dniach muszą zostać usunięte
- Niebezpieczeństwo zaciśnięcia
- Zwiększają wzrost bakterii beztlenowych
- Kosztują czas i pieniądze
Zalety:
- Leki mogą działać dłużej
- Lecznicze działanie ciepła
- Unieruchomienie (przy racicy wątpliwe)
Każde gospodarstwo może zdecydować, czy stosować opatrunki, czy też nie. Z mojego doświadczenia wynika, że są one ogólnie niekorzystne, za wyjątkiem przypadków limaksu – międzyraciczaka (gdzie pożądany jest długi efekt działania kwasu salicylowego), poważnych zmian chorobowych przy Mortellaro (gdy bakterie wnikają w głębokie warstwy skóry, często zbyt późno rozpoznane), oraz krwawienia skóry właściwej w wyniku nieprawidłowego cięcia. Zasadniczo skóra właściwa nie może zostać uszkodzona bez uzasadnionej przyczyny oraz bez miejscowego znieczulenia. W szczególności choroby spowodowane ochwatem oraz wrzodów podeszwy mogą być bardzo dobrze leczone za pomocą działań korygujących i odciążających – bez opatrunku.
8. Antybiotyki i środki przeciwbólowe
Stosowanie antybiotyków ma sens tylko miejscowo w przypadkach Mortellaro (np. CTC Blauspray) i systemicznie (zastrzyk) w Panaritium (bakteryjne ropne zapalenie stopy z obrzękiem pęciny). Terapia antybiotykiem musi być przeprowadzona zgodnie z wytycznymi dotyczącymi stosowania antybiotyków (odpowiednia substancja czynna, nie jako antybiotyk rezerwowy, odpowiednia wysokość dawki, odpowiedni czas podawania). Środki przeciwbólowe są zalecane przy wszystkich bolesnych chorobach.
- Regularna pielęgnacja racic krów i jałówek jest podstawowym wymogiem dla zdrowych i odpornych racic. Jakość rogu natomiast zależy od żywienia i stanu zdrowia krowy. Rodzaj podłoża w oborze wolnostanowiskowej ma wpływ na pewność stąpania oraz ścieralność
Przy leczeniu trwającym dłużej niż trzy dni, powstaje ryzyko wystąpienia owrzodzeń żołądka (rozpoznawalnych często po czarnym kale). Ogólnie szybkie odciążenie chorego miejsca poprzez zabieg jest bardziej efektywne, opłacalne i długoterminowe, niż stosowanie środków przeciwbólowych.
9. Korekcja oraz kąpiel
Pielęgnacja racic powinna być systematyczna: trzy razy w roku powinna być przeprowadzana korekcja racic w stadzie przez zewnętrznych korektorów i dwa razy w tygodniu korekcja kulawych krów przez przeszkolonych pracowników fermy. Często odstępy między przeprowadzanymi korekcjami stada się zwiększają, ponieważ stawianych jest zbyt mało diagnoz podczas korekcji, lub „jeszcze” zbyt mało krów zaczyna kuleć.
-
Wycięcie wyokragleń jest ważnym cięciem, dzięki któremu szczelina międzyracicowa jest dobrze wentylowana. Cały luźny róg musi zostać usunięty. Owrzodzenia podeszwy są wycinane
Ale jest to błąd, ponieważ korekcja stada jest zabiegiem zapobiegawczym. Jeśli jest podejmowany dopiero jako zabieg leczniczy, straty w stadzie są już zbyt duże. W poszukiwaniu najlepszego zatwierdzonego preparatu przeznaczonego do kąpieli racic, zapominamy o prawidłowym przeprowadzeniu kąpieli:
- jak często?
- jaki środek jest zalecany?
Zaleca się przeprowadzanie kąpieli racic dwa razy w tygodniu z użyciem dopuszczonych do tego zabiegu środków.
Obecnie nie ma środków do kąpieli racic określonych jako skutecznie działające lekarstwa (np. o przeznaczonym i sprawdzonym działaniu przeciwko Mortellaro). Można jednak stosować dopuszczone środki jako środki o działaniu bakteriobójczym, oczyszczającym i pielęgnującym.
- Obliczenie prawidłowej dawki
- Uzyskanie jednorodnej mieszaniny
- Kąpiel oczyszczająca przed kąpielą z substancja czynną
- Wystarczająca wysokość napełnienia wanny
- Wymiary wanny: 3,5 m długości, 80 cm szerokości, 15 cm głębokości
- Spokojne przeprowadzanie przez kąpiel
- Zmiana po 200 przepędzanych krowach (nieskuteczność)
- Wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za przeprowadzanie zabiegu
10. Utrzymanie i żywienie
Ochwat wywołuje wiele komplikacji. Dlatego też większość kulawizn jest spowodowana chorobami związanymi z ochwatem. Jeśli krowa cierpi na ochwat, tworzy się słaby róg. Kał i mocz mogą go łatwo rozłożyć, bakterie infekują tkankę. Uszkodzone obszary muszą zostać usunięte, aby mógł znowu rosnąć zdrowy róg. Jeśli nie zostaną wyeliminowane przyczyny, nie odrośnie zdrowy róg. Do występowania ochwatu przyczyniają się oprócz nieodpowiedniego dla przeżuwaczy żywienia, doprowadzanie do dużego otłuszczenia zwierząt, czy zbyt długie okresy stania na twardym podłożu.
-
Rodzaj leczenia podejmuje się w zależności od tego, czy choroba jest zakaźna czy niezakaźna
Dr Michael Kreher, Bad Liebenwerda
